Το έκζεμα είναι μια διαταραχή του φραγμού του δέρματος, μια φλεγμονή που προκαλεί συμπτώματα όπως η ερυθρότητα, η φαγούρα και το φλεγμαίνον δέρμα που συχνά συνοδεύεται από σχηματισμό φλυκταινών. Έκζεμα είναι η ονομασία ενός συνόλου δερματικών παθήσεων που ως κοινό χαρακτηριστικό έχουν τα παραπάνω συμπτώματα. Παρουσιάζεται πολύ συχνά σε βρέφη και παιδιά, ωστόσο, είναι συχνό και στους ενήλικες.
Το έκζεμα μπορεί να είναι ενδογενές ή εξωγενές. Το ενδογενές το δημιουργεί ο ίδιος ο οργανισμός και είναι απόρροια γενετικής προδιάθεσης, ενώ μπορεί να εκδηλωθεί ως ατοπική δερματίτιδα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα ή δυσιδρωσικό έκζεμα. Το εξωγενές οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες που το επηρεάζουν και μπορεί να είναι η δερματίτιδα εξ επαφής, δηλαδή η δερματίτιδα που προκαλείται λόγω επαφής με κάποια ερεθιστική ουσία ή λόγω αλλεργικής αντίδρασης.
Η πιο συχνή μορφή εκζέματος είναι η ατοπική δερματίτιδα. Συνήθως εμφανίζεται κατά την παιδική ηλικία και μπορεί να είναι είτε ήπιας είτε πιο βαριάς μορφής. Ένα παιδί μπορεί να εμφανίσει ατοπική δερματίτιδα συχνότερα, αν κάποιος από τους γονείς του το έχει επίσης. Τα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έχουν υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν τροφικές αλλεργίες, άσθμα και ρινίτιδα. Η ατοπική δερματίτιδα παρουσιάζεται με φυσαλίδες, ξηροδερμία, ερυθρότητα και κοκκίνισμα στους αγκώνες, στα γόνατα, στο πρόσωπο, στο λαιμό και στους καρπούς. Αν ο ασθενής ξύσει τα σημάδια, το έκζεμα επιδεινώνεται, το ίδιο και η φαγούρα. Ερεθιστικοί παράγοντες είναι ο κρύος καιρός, η υγρασία, τα απορρυπαντικά, τα σαπούνια, τα αρώματα, η σκόνη, οι τρίχες ή το σάλιο ζώων, οι δερματικές λοιμώξεις, τα υφάσματα (συνθετικά), οι ορμονικές αλλαγές (π.χ. σε περίοδο εγκυμοσύνης) και οι τροφικές αλλεργίες.
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα είναι μια πολύ κοινή πάθηση που προκαλεί ερυθρότητα, φαγούρα και εξάνθημα. Το εξάνθημα μπορεί να εκδηλωθεί ως κίτρινη ή λευκή κρούστα και να καλύπτει την επιφάνειά του. Η μορφή αυτή μπορεί να εμφανιστεί στο κρανίο, στα αφτιά, στα φρύδια, στα βλέφαρα, στο πρόσωπο, στα γεννητικά όργανα ή στις μασχάλες. Είναι συχνότερη σε ηλικίες μεταξύ 30-60 ετών. Τη νόσο μπορεί να πυροδοτήσουν μια σειρά από παθήσεις όπως η κατάθλιψη, η επιληψία, οι διατροφικές διαταραχές, η ακμή, η ψωρίαση, η νόσος Πάρκινσον, καθώς και η λήψη ορισμένων φαρμάκων.
Το δυσιδρωσικό έκζεμα ονομάζεται αλλιώς και παλαμοπελματιαίο έκζεμα. Πρόκειται για μία ενδογενή κνησμώδη, χρόνια και υποτροπιάζουσα φυσαλιδώδη δερματίτιδα άγνωστης αιτιολογίας. Τυπικά συμπεριλαμβάνει τα πέλματα, τις παλάμες και τις πλάγιες πλευρές των δακτύλων. Πλήττει νέους ενήλικες και των δύο φύλων. Παρουσιάζεται με μικρές φυσαλίδες, οι οποίες μπορούν να σχηματίσουν και μεγαλύτερες και να επιμολυνθούν. Επιμένουν για αρκετές εβδομάδες και μετά υφίενται με απολέπιση.
Η δερματίτιδα εξ επαφής είναι η δερματική αντίδραση όταν ο οργανισμός έρχεται σε επαφή με συγκεκριμένες ουσίες. Υπάρχουν δύο είδη δερματίτιδας εξ επαφής: η ερεθιστική και η αλλεργική. Η ερεθιστική δερματίτιδα περιλαμβάνει επαφή με έναν ερεθιστικό παράγοντα όπως τα οξέα, τα μαλακτικά, τα καθαριστικά, τα απορρυπαντικά, οι βαφές μαλλιών και κάποια σαμπουάν. Η αλλεργική δερματίτιδα συμβαίνει όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε μια συγκεκριμένη ουσία, ένα αλλεργιογόνο. Ως τέτοια μπορούν να θεωρηθούν τα υφάσματα, το λάτεξ, τα φυτά, η γύρη, κάποια μέταλλα, συστατικά σε δερμοκαλλυντικά, ορισμένα φάρμακα.
Τα βασικά συμπτώματα που προκαλεί το έκζεμα είναι:
Πρήξιμο
Σκουρόχρωμα σπυράκια
Φαγούρα
Κοκκίνισμα
Πιο συγκεκριμένα, η κλινική εικόνα του εκζέματος στην οξεία μορφή περιλαμβάνει ερύθημα, φυσαλίδες, οίδημα και φαγούρα. Στην υποξεία μορφή, έχει όλα τα παραπάνω συμπτώματα, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό και ένταση, ενώ στη χρόνια μορφή παρουσιάζεται λειχηνοποίηση, φαγούρα και επίταση των πτυχών (γραμμώσεις).
Το έκζεμα δεν είναι μεταδοτικό. Τα συμπτώματά του μπορεί να περνούν περιόδους ύφεσης και έξαρσης.
Έκζεμα σε μωρά και παιδιά
Το έκζεμα στα παιδιά είναι μια φλεγμονώδης πάθηση του δέρματος που βασίζεται σε προϋπάρχουσα ευαισθησία. Εμφανίζεται σαν κόκκινες, ξηρές και κνησμώδης περιοχές στο δέρμα του παιδιού. Η πιθανότητα να παρουσιάσει ένα παιδί έκζεμα δεν εξαρτάται από το χρώμα του δέρματός του. Συνήθως οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες και μπορει να πυροδοτείται από κάποια αλλεργική αντίδραση, π.χ. σε κάποια τροφή ή ύφασμα ή προϊόν φροντίδας του δέρματος ή σε εξωγενείς παράγοντες (καπνός τσιγάρου).
Τα βρέφη 6-12 εβδομάδων εμφανίζουν συχνά ατοπική δερματίτιδα σαν εξάνθημα στο πρόσωπο, στο μέτωπο ή και στο κρανίο. Η επαφή με το σάλιο του μπορεί να επιδεινώσει το σύμπτωμα. Σε πολλές περιπτώσεις, το πρόβλημα αποκαθίσταται μέχρι την ηλικία των 2 ετών. Ωστόσο, οι μισές περίπου περιπτώσεις παιδιών με ατοπική δερματίτιδα θα την εμφανίσουν και στην ενήλικη ζωή τους.
Στα παιδιά, το έκζεμα εμφανίζεται συνήθως στον αγκώνα ή πίσω από τα γόνατα, στους καρπούς, γύρω από το στόμα, στο λαιμό ή στα χέρια. Στα παιδιά που παρουσιάζουν ατοπική δερματίτιδα είναι πιθανό αυτή να οφείλεται σε τροφικές αλλεργίες, όπως σε ξηρούς καρπούς, στα γαλακτοκομικά ή σε σπόρους. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να συμβουλευτείς τον παιδίατρό σου, γιατί ίσως χρειαστεί να διακόψεις στο παιδί σου κάποια τροφή. Καμία μορφή εκζέματος στα παιδιά δεν είναι μεταδοτική.
Η αντιμετώπιση του εκζέματος στα παιδιά γίνεται βασικά με στόχο την βελτίωση των συμπτωμάτων και την αποφυγή των εξάρσεων. Συνιστάται η ενυδάτωση του δέρματος, να μην προτιμάμε πολύ ζεστό νερό στο μπάνιο του και να μην το τρίβουμε με πετσέτες πάνω στο σημείο της βλάβης.
Η φαρμακευτική αγωγή που συνήθως εφαρμόζεται είναι οι κορτιζονούχες αλοιφές κατά την περίοδο των εξάρσεων, τα ανοσορυθμιστικά φάρμακα ή ακόμη και τα αντιβιοτικά σε περιπτώσεις που το έκζεμα έχει επιμολυνθεί με κάποιο μικρόβιο. Σε κάποιες περιπτώσεις η αποφυγή κάποιων τροφών ή άλλων ερεθιστικών παραγόντων που επιδεινώνουν το έκζεμα, μπορεί να αποφέρει βελτίωση.
Διάγνωση εκζέματος
Η διάγνωση για το έκζεμα τίθεται από τον αρμόδιο γιατρό που είναι ο δερματολόγος ή ο παιδίατρος στα παιδιά. Για να τεθεί η διάγνωση ο γιατρός λαμβάνει υπόψιν την κλινική εικόνα του ασθενή, το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό του, όπως επίσης και το ιστορικό χειρουργείων που τυχόν έχει κάνει. Επειδή το έκζεμα μοιάζει αρκετά και με άλλα δερματικά νοσήματα, είναι σημαντικό σε κάποιες περιπτώσεις να ζητηθεί ιστολογική εξέταση και άμεση μικροσκόπηση. Σε ακόμη πιο εξειδικευμένες περιπτώσεις μπορεί να ζητηθεί επιπλέον εργαστηριακή εξέταση.
Με ποιες ασθένειες μοιάζει το έκζεμα
Το έκζεμα έχει παρόμοια κλινική εικόνα με άλλες παθήσεις του δέρματος όπως η ψωρίαση, η μυκητίαση, η ανοσοανεπάρκεια, η ανεπάρκεια ψευδαργύρου, οι κακοήθειες του δέρματος ή ακόμη και μεταξύ τους οι δερματίτιδες μπορεί να είναι δύσκολο να διαφοροδιαγνωστούν.
Συμβουλές πρόληψης για το έκζεμα
Το έκζεμα δεν είναι εύκολο να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Αυτό σημαίνει ότι η πρόληψη είναι το πιο σημαντικό βήμα στην καταπολέμησή του! Οι παρακάτω συμβουλές θα σε βοηθήσουν να μειώσεις τη συχνότητα και την ένταση των εξάρσεων και των ενοχλητικών συμπτωμάτων.
Φρόντισε το δέρμα σου
Έχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ αποτελεσματική η καθημερινή ενυδάτωση του δέρματος. Για τα μικρά παιδιά, συνιστάται να μην χρησιμοποιείς πολύ ζεστό νερό και να μην το τρίβεις με πετσέτα.
Απόφυγε την υγρασία
Φυσικά, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Αλλά έχει παρατηρηθεί ότι η υγρασία εντείνει τα συμπτώματα.
Μην υπερβάλλεις με τα αντισηπτικά
Καθαριότητα ναι, αλλά χωρίς υπερβολές. Μην χρησιμοποιείς συνεχώς αντισηπτικά και ζεις σε αποστειρωμένο περιβάλλον, διότι εκτός από το ανοσοποιητικό σου, κάνεις και το δέρμα σου πιο ευάλωτο σε βλάβες.
Απόφυγε την παρατεταμένη επαφή με αλλεργιογόνα
Αν έχεις διαπιστώσει ότι όταν βρίσκεσαι ώρα κάπου ή δίπλα σε κάποιο ζώο ή φυτό, εμφανίζεις εξάνθημα, προσπάθησε να αποφύγεις ή έστω να περιορίσεις στο ελάχιστο την επαφή με αυτό. Επίσης, αν γνωρίζεις ότι έχεις αλλεργία σε κάποιο συστατικό, δερμοκαλλυντικό, καθαριστικό μην το χρησιμοποιείς καθόλου.
